کیفیت سیاست گذاران و کارگزاران؛ برداشتی از نهج البلاغه

جدول زیر در بردارنده برخی از مهمترین توصیه های امیرالمومنین به کارگزاران و سیاستگذاران حکومتی می باشد تا از رهگذر آن به اداره بهتر جامعه دست بزنند.

بیان توصیه های حضرت به کارگزاران	منبع
هدایتگر در مقابل گمراه کننده	نامه 27
وظایف حکمران: کوتاهی نکردن در پندو نصیحت/ تلاش در خیرخواهی/ زنده نگه داشتن سنت پیامبر/ جاری ساختن حدود الهی بر مجرمان/ رساندن سهم بیت المال به طبقات مردم	خطبه 105
بی تفاوتی نسبت به جاه و مقام	خطبه 205
محور اتّحاد بودن در جامعه	خطبه 146
ارتباط با جامعه/ پنهان نکردن خود از مردم جهت اطلاع از امور آنان	نامه 53
داشتن سیره و سیاستی میانه و معتدل	خطبه 94 در وصف پیامبر
نگرش به پست و مقام به منزله امانت الهی	نامه 5
پرهیز از غرور و خودستایی و عُجب( خودپسندی)	نامه 53
ارتباط داشتن با قرآن	نامه 69
اهمیت دادن به نماز	نامه 27
نداشتن سوءپیشینه و ارتباط نداشتن با سران جور قبلی	نامه 53
تواضع و فروتنی، مهربانی با رعیّت، عدالت در نگاه کردن و سلام کردن و اشاره به آنها
بهترین سیاست مهربانی است	غررالحکم
هم سطح کردن زندگی خود با مردم فقیر	خطبه 209
توبیخ کارگزاران به خاطر شرکت در مجالس مجلّل اشراف و اعیان	نامه 45
عدم استفاده از غذای اعیانی و توصیه این سیاست به امراء تحت امر	نامه 45
صبور بودن لازمه پیروزی/بردباری مهم ترین رکن سیاست است	حکمت 153/ غررالحکم
پرهیز از عُجب	نامه 53
عبرت آموزی از حاکمان گذشته/ اهمیّت قضاوت مردم در مورد حاکم/ موقّتی بودن مسئولیت	نامه 53
نزدیک کردن منتقدان غیر غیبت کننده به خود نسبت به سایرین/ نزدیک کردن کسانی که در غیرراه حق حاکم را یاری نمی کنند.	نامه 53
سیاست باید در حق میانه روترین، در عدل فراگیرترین، و در جلب خشنودی مردم گسترده ترین باشد.	نامه 53
اصل بودن عوام در سیاست به جای خواص	نامه 53
تأمین نیازمندی های کارکنان به حدّ وافی تا در اصلاح کار خویش بکوشند تا از تصرّف در اموالی که در اختیارشان می باشد بی نیاز گردند. تمام کردن محبّت در حق کارکنان	نامه 53
لزوم رفق و محبّت قلبی داشتن نسبت به رعیّت	نامه 53
کظم غیظ/ بردباری در هنگام غضب/ بخشیدن در موقع قدرت بر دشمن/ شکر نعمت های الهی و حفظ آنها	نامه 69
بخشش مردم  در خطاهای سهوی یا عمدی به اندازه ای که دوست داری خدا تو را ببخشد	نامه 53
گشاده رویی با مردم	نامه 53
پشتیبان سیاست مشورت است	نامه 53
عدم مشورت با بخیل، ترسو و حریص	نامه 53
لزوم تقوا داشتن حکمرام=ن و اینکه او مسئول در پیشگاه خداوند در مورد جمادات، نباتات و انسانهاست	نامه 53
لزوم قرار دادن بخشی از اوقات برای نیازمندان و دورکردن سپاهیان برای اینکه مردم فقیر حرف دلشان را بهتر بزنند	نامه 53
پرهیز از خلف وعده با مردم عادی	نامه 5
لزوم خلف وعده با خیانتکاران	حکمت 259
لزوم آزمایش مردم برای شناختن آنها	بحارالانوار/ ج 4/ص 188
لزوم نظارت بر کار سپاهیان/ ناظر کسی باشد که نزد تو نسبت به خدا و رسول پندپذیرتر و باتقواتر و برتر از لحاظ بردباری و زود خشمگین نمی شود	نامه 53
لزوم تعیین عیون و راستگو و وفادار بر کار افراد	نامه 53
لزوم دستگیری از طبقات پایین	نامه 53
عدل پیش زمینه اصلاح مردم	خطبه 13
عدم تعظیم و کرنش در برابر حکمران	خطبه 216
عدم استبداد فرمان	نامه 5
لزوم تبیین و تدبیر قبل از تصمیم و سخن
اندیشیدن به عاقبت کارها و دستورات	نامه 53
لزوم گزینش افراد با تجربه و با حیاء از میان اهالی محل حکمرانی	نامه 53
لزوم حفظ و ثبت تجارب	حکمت 211
عدم تساوی بودن افراد نیکوکار و بدکار نزد حاکم	نامه 53
تنبیه گناهکار با پاداش دادن به نیکوکار	حکمت 117
عدم مسامحه در جنگ با مخالفین حق و گمراهان	خطبه 24
بیداری برای حراست کارها و فرمان ها نشانه بقای دولت
لزوم تسلیم دربرابر سلسله مراتب در فرماندهی و گزارش	نامه 5
لزوم در اختیار گذاشتن طرح ها، نامه ها و نقشه های سرّی در اختیار کسی که دارای اصول اخلاقی باشد	نامه 53
ابزار و وسیله ریاست، شرح صدر است	حکمت 176
لزوم تعیین رئیس برای کارها، رئیسی که کارهای مهم وی را مغلوب نسازد و کثرت کارها وی را پریشان نکند	نامه 53
قوی تر و عالم ترین مردم در امر خدا	خطبه 172
لزوم اختبار قبل از بکارگیری نیروها/ گزینش کارکنان نه بر مبنای میل شخصی بلکه بر مبنای تجربه بیشتر، حیاء بیشتر، پیشگام تر در اسلام و اخلاق بهتر/ خانواده پاکتر، کم طمع تر	نامه 53
عدم پذیرش سفارش در گزینش و به کارگیری نیروها مگر سفارش باکفایت بودن و امانت داری کارگزاران	نظام الحکم و الإدارۀ فی الإسلام، ص 301
برخورد قاطع با مفاسد مالی و رابطه مداری در تقسیم غنایم	نامه 43
نسبت به حکمران بالاتر مهربانتر و نسبت به بیگانه کم الفت تر	نامه 53
اهل بصیرت، صبر، علم به مواضع حق	خطبه 173
عالم ترین مردم به حلال خدا و حرامش و احکامش  و امر و نهیش و جمیع آنچه مورد نیاز مردم است	بحار/ج 5/ ص 165
لزوم عمل کردن در خدمتگزاری بر مبنای علم و دانش	خطبه 154
نیرومندترین افراد در عزم و اراده و ضعیفترین افراد در آنچه مردم می بینند، قناعت	نامه 53
عدم تحکّم و اجبار بر مردم	غررالحکم، ص 193، ح2694
عدم پُست دادن به فرومایگان و عقب راندن صاحبان فضل	میزان الحکمۀ، ج3، ص 359
رشوه گیرنده در مقام قضاوت نباید باشد	خطبه 131
عدم فخرفروشی و کبر	خطبه 216
نصیحت مردم، تقسیم عادلانه بیت المل به مردم، آموزش به مردم و ادب کردن مردم	خطبه 34
راستگو بودن خبررسان در مورد مسائل	غررالحکم، ج 2، ص 115
تدبیر قبل از عمل	بحار، ج 68، ص 338
عدم استبداد رأی، مشورت با مردم	حکمت 161
عدم منّت بر مردم	نامه 53
عدم شتاب پیش از توانایی بر کار	حکمت 363
عدم سستی	حکمت 363